اسناد

اسناد مربوط به بقعه شهشهان و خاندان شاه علاء الدین محمد و شهشهانی در مجموعه اسناد و فرمان های تاریخی حسین شهشهانی بوده که ژان اوبن ایرانشناس معاصر فرانسوی آنها را نزد او مطالعه کرده و در دو مقاله از نوشته های خود در سلسلهُ Archives Persanes Commentees در سال ١٣٣٤ خورشيدى (١٩٥٥ ميلادى) معرفى كرده است.

فهرست اجمالى اين اسناد عبارتند از:

١. فرمان سلطان محمد مورخ ١٢ ربيع الثانى ٨٥٢ هجرى قمرى در وقف قراء اصفهانك و درزيان از بلوك كرارج و قريه ولاسان در فريدن.

٢. فرمان یعقوب بیگ آق قویونلو مورخ ۵ ربیع‌الثانی ۸۸۴ هجری قمری در واگذاری مزرعه ولاسان فریدن از موقوفات بقعه شهشهان به متولی بقعه که در آن تاریخ شاه تقی الدین محمد فرزند قواام الدین حسین برادر شاه علاءالدین محمد نقیب بوده است.

٣. طومار مورخ ذیقعده ۸۸۶ هجری قمری در تأیید وقف بودن اصفهانک و درزیان و ولاسان با امضاء جلال الدین دوانی که دانشمند مشهور آن دوره است.

٤. صورت مجلس حکم محکمه شرعی مورخ ۱۰ شعبان ۹۰۰ هجری قمری در مورد وقف بودن قریه اصفهانک که رستم بیگ آق قویونلو به لله خود عبدالکریم بیگ بخشیده و شاه تقی الدین محمد متولی وقف، به محکمه شرع اصفهان شکایت برده است.

٥. فرمان رستم بیگ آق قویونلو مورخ ۱ رمضان ۹۰۰ هجری قمری درباره ضبط موضع اصفهانک که به دنبال حکم مزبور صادر شده و به موجب آن مقرر شده که آن را به تصرف شاه تقی الدین محمد نقیب متولی شرعی گذارند.

٦. فرمان شاه اسماعیل صفوی مورخ ۱۴ ذیقعده ۹۱۰ هجری قمری در واگذاری مقام نقابت نقباء عراق عجم (ناحیه بزرگی در مرکز ایران) به شاه قوام الدین حسین برادر شاه تقی الدین محمد و تنفیذ او در مقام قاضی القضات اصفهان.

٧. فرمان شاه طهماسب مورخ ۱۰ رجب ۹۳۱ هجری قمری درباره معزالدین محمد فرزند شاه تقی الدین محمد که پس از این به صدارت رسید.

٨. فرمان شاه عباس اول مورخ جمادی‌الثانی ۱۰۰۶ هجری قمری درباره میرزا محمد امین نواده شاه تقی الدین محمد.

موقوفات بقعه شهشهان را عمدتاً مزارع کشاورزی و باغات میوه تشکیل می‌دادند. نیت واقف بر اساس مندرجات وقفنامه این است که درآمد این املاک صرف نگهداری و تعمیر بقعه شده، و از آن برای فقراء و مستمندان استفاده شود.

منابع

۱. «بقعه شهشان اصفهان – دانشنامه شهری ایران»

٢. شاردن، ژان، سفرنامه شوالیه شاردن فرانسوی، قسمت شهر اصفهان، ترجمه حسین عریضی، تهران، چاپخانه راه نجات، صفحات ۱۰۵–۱۱۰.

٣. دیوان نقابت تشکیلاتی سیاسی اداری بود که در نیمه اول قرن سوم هجری در حکومت عباسیان ایجاد شد و وظیفه‌اش سرپرستی سادات بود. در طول تاریخ، گاهی برخی افراد غیر سید، سعی کرده‌اند خود را سید وانمود کنند. نقیب النقبا سرپرست سادات بود که به سیادت سادات رسیدگی می‌کرد. او از بین شخصیتهای دانشمند با صلاحیت توسط شاه منصوب می‌شد و مسئول انتخاب نقیبان شهرها بود.

٤. طباطبایی، مدرسی، چند سند تاریخی مربوط باصفهان، مجله وحید، تهران، شماره ۲۲۷، اسفند ۱۳۵۶، صفحات ۲۴–۳۱.

٥. شرح حال شاه علاءالدین در اغلب کتابهای تاریخ ایران و تذکره ها مندرج است.مهمترین این مآخذ عبارتنداز:

  • تذکره دولتشاه سمرقندی، چاپ تهران، صفحهٔ ۳۷۸.
  • تاریخ ادبی ایران، پروفسور ادوارد براون، ترجمه علی پاشا صالح، تهران، کتابفروشی ابن سینا، ۱۳۳۵، صفحهٔ ۶۶۰.
  • تاریخ ایران، سرجان ملکم.
  • مجموعه لویی ماسینیون.

٦. بلاغی، سید عبدالحجته، کتاب انساب خاندانهای مردم نایین، چاپخانه سپهر، ۱۳۵۶، صفحات ۱۷۶–۱۸۱.

٧. میرزمانی، محمد رضا، بقعه شهشهان و اسناد ان، سالنامه کشور ایران، سال دوازدهم، ۱۳۳۶ شمسی، صفحات ۶۱–۶۴.

٨. در سالهای دهه ١٣٢٠ و ١٣٣٠ خورشيدى تحت سر پرستی حسین شهشهانی بقعه شهشهان تعمیر و ترمیم شد و درمانگاه بهداشتى شهشهان در مجاورت آن براى درمان بيماران تأسيس گرديد.

خوشبختانه بعد از مدت ها بى توجهى، در سالهاى أخير أقاى سيد محمد شهشهانى، فرزند سيد مرتضى شهشهانى، تصدّى بقعه شهشهان را بعهده گرفته و پيشرفت هاى عمده اى در اثبات مجدد وقف بودن اصفهانك و بازسازى و مرمت بقعه حاصل كرده كه شايان تقدير است.

٩. حسینی، نیکزاد، تاریخچه ابنیه تاریخی اصفهان، چاپ سوم، مهر ماه ١٣٣٨، صفحات ١٨١-١٨٥.

١٠.  وصف بناى بقعه شهشهان و کتیبه‌های اطراف آن در منابع متعددی از جمله کتاب های زیر دیده می‌شود:

  • رجال أصفهان (تذکره القبور)، گزی و دیگران، صفحات ١٨٨-١٩٣.
  • آثار تاریخی اصفهان، دکتر لطف‌الله هنرفر، صفحات ٣٣٣-٣٤١.
  • آثار ملی اصفهان، تهران، انجمن آثار ملی، ١٣٥٢، صفحات ٨٠٢-٨٠٥.

١١. هنرفر، دکتر لطف‌الله، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، کتابفروشی ثقفی، ١٣٤٤، صفحات ٣٣٣-٣٤١.

١٢. روملو، حسن بیگ، احسن التواریخ، جلد ۱۱، صفحه ۷۰۱.

١٣. براون، پروفسور ادوارد، از سعدی تا جامی، ترجمه علی اصغر حکمت، صفحه ٦٥٠.

١٤. اوبن، ژان، نکاتی دربارهٔ اسناد اق قویونلوها، ترجمه سرهنگ یحیی شهیدی، بررسیهای تاریخی، شماره ۳، سال دهم، مرداد-شهریور ۱۳۴۵، صفحات ۱۹۷–۲۴۲.

١٥. طباطبایی، مدرسی، چند سند تاریخی مربوط به اصفهان، مجله وحید، تهران، شماره ۲۲۷، اسفند ۱۳۵۶، صفحهٔ ۲۵.

١٦.  Aubin, Jean, Archives persanes commentees, Note sur quelques documents Aq Qoyunlu, dans Melanges Massignon, I, sous presse, Tehran, 1955, pp. 9-35

١٧. براون، پروفسور، از سعدی تا جامی، ترجمه علی اصغر حکمت، ص. ٦٥٠.

١٨. مهدوی، سید مصلح الدین، رجال اصفهان با حواشی و ملحقات، صفحات ١٨٨-١٩١.

١٩. میرزا زمانی، محمد رضا، بقعه شهشهان و اسناد آن، سالنامه کشور ایران، سال دوازدهم، ١٣٣٦ خورشیدی، صفحات ٦١-٦٤.

٢٠. “دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر”. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۵ دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.